گربهٔ پالاس (نام علمی: Felis manul) یک گربهسان وحشی کوچک بومی آسیای میانه است. این جانور تقریباً کمی بزرگتر از اندازهٔ یک گربه خانگی است و دارای حدود ۶۰ سانتیمتر طول (بدون احتساب دم ۲۵ سانتیمتریاش) و بهطور متوسط ۳٫۶ کیلوگرم وزن است. رنگ موهای بدناش خاکستری روشن یا زرد تیره همراه با نوارهای عمودی است که گاهی در میان موهای انبوه و متراکم بدن، دیده نمیشوند.
این گربه شکلهای گوناگونی دارد که آن را از دیگر گربهسانان متمایز میسازد. چشمان گرد این جانور، برجستهترین ویژگیاش بهشمار میآید. پاهایش کوتاه هستند، سریناش نسبتاً بزرگ است و موهایش بلند و انبوه هستند.
گربه پالاس در استپهای تا ارتفاع ۴٫۰۰۰ متر زندگی میکند. سحرگاه و غروبها به شکار میرود و از جوندگان، پیکاها، موشها، خرگوش و پرندگان تغذیه میکند. زیستگاه وی با زیستگاه پیکای افغانی یا اجتماعات بزرگ جوندگان همپوشانی دارد. در برخی نقاط نیز از کبک معمولی تغذیه میکند.
سه زیرگونه از این گربه شناسایی شدهاست:
گربه پالاس (Pallas cat)، پستانداری است که غالبا در مناطق مرکزی آسیا یافت میشود. این گربهسان در حقیقت یک گربه وحشی با اندازه کوچک است که نام خود را از روی محققی آلمانی گرفته است که برای اولین بار در سال ۱۷۷۶ این پستانداران را یافت. نام این محقق «پیتر سایمون پالاس» (Peter Simon Pallas) بود. طول بدن گربههای پالاس بدون احتساب طول دم، ۴۶ تا ۶۵ سانتیمتر است و خود دم به تنهایی طولی معادل ۲۱ تا ۳۱ سانتیمتر دارد. وزن این گربهسانان از ۲/۵ تا ۴/۵ کیلوگرم متغیر است. شکل ظاهری گربههای پالاس به علاوه خز بلند و متراکم آنها، وجههای با ابهت به آنها بخشیده است. گربههای پالاس رنگ خاکستری دارند و بر روی دم آنها حلقههای سیاه رنگ دیده میشود. همچنین بر روی بدن و پیشانی آنها طرحهای خاصی نقش بسته است. فک گربههای پالاس کوچک است و به همین دلیل این پستانداران در مقایسه با دیگر گربهسانان، تعداد دندانهای کمتری دارند اما در عوض دندانهای نیش آنها بسیار بلند است!
گربههای پالاس غالبا از جوندگان کوچک و پرندگان تغذیه میکنند. در بعضی مواقع حشرات خاصی نیز خوراک این گربهسانان میشوند. گربههای پالاس تنها با تعقیب و گریز شکار نمیکنند بلکه از روشهای شکار دیگری همانند مخفی شدن و کمین کردن نیز استفاده میکنند. در بعضی مواقع و در محیطهای خاص، این گربهسانان به سمت ماهیگیری نیز میروند. پنجههای آنان برای شکار ماهی بسیار مناسب است.
به طور کلی از جانب انسانها، همواره دو خطر اصلی گربههای پالاس را تهدید میکند: اول شکار شدن این پستانداران به منظور استفاده از پوست و خز زیبایشان و دوم مسمویت غذایی! یکی از اصلیترین غذاهای گربههای پالاس را جوندهای به نام «Pika» (خرگوش بیدم) تشکیل میدهد که بسیاری از ساکنین محلی بر این باورند که این جونده یک آفت محسوب میشود و به همین دلیل آنها را مسموم میکنند. بدیهی است که گربههای پالاس هم پس از شکار کردن این جوندگان دچار مسمویت غذایی شوند. وضعیت بقای این گربهسانان از سال ۲۰۰۲ تا کنون، «نزدیک به خطر انقراض» بوده است.
گربههای پالاس حیواناتی شدیدا منزوی و غیراجتماعی هستند. هر دو جنس نر و ماده این گربه سان، تنها زندگی میکنند، قلمروی خاص خود را دارند و بر روی قلمرو خود بسیار حساساند. این حیوانات اغلب روزها را در درون غارها و مناطق امن و تاریک سپری میکنند و در هنگام عصر، برای فعالیت و شکار بیرون میآیند.
گربههای پالاس در هر دوره زایمان بین دو تا شش توله به دنیا میآورند. تولهها در هنگام به دنیا آمدن تنها نود گرم وزن دارند و از همان بدو تولد پوشش خز را بر روی سطح بدن خود دارند. این پوشش خز اولیه پس از دو ماه کاملا از بین میرود و خز اصلی جایگزین آن میشود. تولهها در چهار ماهگی میتوانند شکار کردن را بیاموزند و در شش ماهگی به اندازه بالغ خود برسند. لازم به ذکر است که گربههای پالاس حدودا تا یازده سال عمر میکنند.
منطقه اصلی زندگی این جانوارن، آسیای مرکزی است. این حیوانات در کشورها و مناطقی همچون شرق هیمالیا، نپال، پاکستان، هند، قزاقستان، تاجیکستان و غرب چین زندگی میکنند. لازم به ذکر است که گربههای پالاس در ایران هم یافت میشوند. این حیوانات غالبا در شمال شرق ایران زندگی میکنند. وجود این گربهسانان در پارک ملی خجیر ثبت شده است.